Coraz częściej mówi się o child groomingu, czyli uwodzeniu dzieci przez internet. Jak pokazała niedawna afera Pandora Gate, ofiarami są także nastolatki, a oprawcami mogą okazać się influencerzy i inne osoby powszechnie znane i darzone zaufaniem odbiorców. Jak zatem chronić dzieci i młodzież przed internetowymi uwodzicielami?
Czym jest child grooming?
Child grooming to uwodzenie dzieci i młodzieży przez internet. Jest niestety jedną z form dążenia do wykorzystania seksualnego nieletnich. Zdarza się, że sprawca, aby nawiązać kontakt z dzieckiem i wzbudzić jego zaufanie, podszywa się pod kogoś dużo młodszego, a czasami podaje swój prawdziwy wiek i powoli oswaja z nim ofiarę. Celem jest wykorzystanie osoby nieletniej m.in. poprzez nakłanianie jej do robienia i przesyłania zdjęć lub filmów, także nagich. Towarzyszy temu nakłanianie, a z biegiem czasu nawet zmuszanie dziecka do aktywności seksualnych. Często uwodziciel wysyła dziecku swoje lub cudze materiały zawierające treści pornograficzne, a z czasem doprowadzić może do spotkania wirtualnego lub na żywo. Wówczas istnieje ryzyko fizycznego wykorzystania dziecka.
- Według badania NASK „Nastolatki 3.0” około 24% badanych 16-latków wysyłało zdjęcia intymne, a prawie dwa razy więcej osób dostawało propozycję ich przesłania. Warto zaznaczyć, że blisko 30% propozycji pojawiało się w rozmowach z anonimowymi nieznajomymi, a 20% z obcymi dorosłymi poznanymi w internecie.
Uwodzenie online zaczyna się „niewinnie”. Na samym początku kontaktu oprawca stwarza miłą atmosferę, traktuje ofiarę z troską, buduje emocjonalne porozumienie, zaprzyjaźnia się z nią tak, aby nic nie wskazywało na to, że chce dziecko skrzywdzić. Dąży do tego, aby zyskać jego zaufanie. W tym celu stosuje najróżniejsze techniki manipulacyjne, którymi z czasem nakłania ofiarę np. do zwierzania się, powierzania sekretów i wysyłania określonych filmów czy zdjęć. Zwykle najmłodsi nie są świadomi stosowanej manipulacji i zagrożeń z nią związanych. Uwodziciele skutecznie wykorzystują niewiedzę i zaufanie dzieci. W przypadku, kiedy dziecko próbuje zerwać kontakt, oprawca może stosować szantaż. Może grozić upublicznieniem materiałów, które wcześniej uzyskał od dziecka.
Warto dodać, że z groomingiem w sieci bardzo mocno łączy się zjawisko sekstingu, czyli wysyłanie nagich lub półnagich zdjęć oraz filmów o charakterze seksualnym. Stanowi to szczególne zagrożenie, zwłaszcza dla młodszych dzieci, które nie są świadome zagrożenia, jakie niesie za sobą seksting.
Child grooming jest zjawiskiem długotrwałym i odbywa się za pomocą ogólnodostępnych, popularnych środków komunikacji, w tym mediów społecznościowych czy komunikatorów internetowych, również z wykorzystaniem kamery.
Kto może być sprawcą groomingu?
Sprawcą może być dorosła osoba – bywa, że znana dziecku w realu, z którą dodatkowo kontaktuje się online, a bywa, że poznana w sieci. Czasami kontakt zaczyna się od zwykłej zaczepki (choć sprawcy często przeszukują internet w poszukiwaniu informacji o konkretnym dziecku. Informacje te pomagają mu nawiązać kontakt i wejść w głębszą relację). Sprawcą może być też osoba znana i popularna w sieci – influencer, youtuber, twórca internetowy, którego dziecko podziwia. To może być ktoś, kto wydaje się bliską osobą, przyjacielem czy przyjaciółką.
Oprawcy szukają swoich nieletnich ofiar w środowiskach, w których obracają się dzieci i młodzież. Są to m.in. serwisy społecznościowe oraz platformy gamingowe. Początkowo okazują wsparcie, zrozumienie, słuchają zwierzeń młodej osoby, prawią komplementy, także co do wyglądu. Zwykle namawiają na zachowanie tej relacji w tajemnicy przed innymi, szczególnie przed rodziną. Z czasem w kontakcie z dzieckiem poruszają tematy intymne, proszą o zdjęcia, filmy, manipulują i grają na emocjach dziecka.
Child grooming w kontekście afery Pandora Gate
Uwodzenie online było tematem kilku ważnych kampanii społecznych, których jako Fundacja Orange jesteśmy partnerem. Ta z roku 2024 ma hasło: „Niby wiadomo, kto jest po drugiej stronie” i zwraca uwagę na to, że sprawcami groomingu mogą być też popularni influencerzy i osoby publiczne – idole młodych ludzi, którzy swoją popularność wykorzystują w celu wykorzystania seksualnego nieletnich followersów.
Kampania powstała z inicjatywy Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę m.in. w odpowiedzi na Pandora Gate – głośną aferę, która dotyczyła znanych twórców internetowych, youtuberów oskarżonych o uwodzenie dzieci w internecie. Sprawa wyszła na jaw po tym, jak dorosłe już kobiety opowiedziały o sytuacji.
Afera ta pokazała też, jak łatwo i szybko jest zbudować zaufanie do osób publicznych, influencerów i twórców internetowych, których cenią i podziwiają młodzi. To oni są dziś ich idolami. Małoletni nie podejrzewają takich osób o złe intencje i inne niewłaściwe zachowania. Dzięki temu oprawcy wykorzystują swój autorytet oraz pozycję do tego, aby dotrzeć do ofiary. Takim osobom dużo łatwiej jest wyłudzić od dzieci treści, na których im zależy i zmusić je do konkretnych czynności.
Bezpieczeństwo dzieci w internecie – jak chronić najmłodszych?
Wytłumaczenie dziecku, że jego idol może dopuścić się przestępstwa seksualnego, zwłaszcza kiedy nieletni widzi w nim autorytet, nie należy do zadań najłatwiejszych. Dlatego już od małego warto uczyć je zasad bezpiecznego korzystania z internetu, wspierać w krytycznym myśleniu, budować nawyk weryfikowania treści i refleksji nad zrachowaniami innych wobec nas. Tłumaczyć, że nowo poznana osoba w internecie może nie być tym, za kogo się podaje. A przede wszystkim rozmawiać o tym, czym są bezpieczne, a czym toksyczne relacje, czym jest zaufanie i kogo warto nim obdarzać. Rozmawiajcie o tym, czym jest sekret i kiedy warto go dochować, a kiedy nie. Jeśli jakiś sekret wzbudza strach, smutek, trudne emocje, warto o nim opowiedzieć zaufanej osobie – rodzicom. Dobrze, aby dziecko miało świadomość, czym jest prawo do prywatności i że udostępnianie i przesyłanie nowym znajomym danych wrażliwych i swoich zdjęć, może być niebezpieczne. Tym bardziej, że w internecie nic nie ginie i może zostać na zawsze, być użyte w różnych celach i zmodyfikowane bez naszej wiedzy i kontroli.
W rozmowach z dziećmi i młodzieżą warto tworzyć bezpieczną, nieoceniającą atmosferę. Wówczas istnieje większa szansa, że – w razie zagrożenia – dziecko powie o niepokojącej sytuacji, która miała miejsce w sieci lub podejrzanej wiadomości otrzymanej od znajomego czy nieznajomego. Dzięki temu dorosły ma szansę zareagować znacznie szybciej i skuteczniej. Co więcej, interesuj się aktywnością dziecka w internecie, rozmawiaj, pytaj, co je bawi, śmieszy, czego się dowiaduje, co sprawia mu trudność, co daje mu możliwość kontaktowania się z innymi przez internet. Bądź blisko, by lepiej rozumieć jego świat.
***
Nasza Fundacja od początku swojego istnienia działa na rzecz bezpieczeństwa dzieci w internecie. Na stronie w zakładce Bezpieczeństwo w Internecie i higiena cyfrowa znajdziesz różne materiały, scenariusze zajęć, raporty, publikacje i tematy kampanii, którym patronujemy.