W świecie napędzanym rozwojem cyfrowym, za którym trudno nieraz nadążyć, stają przed nami kolejne wyzwania i decyzje do podjęcia, z którymi żadne z wcześniejszych pokoleń nie musiało się zmierzyć. W wypracowaniu nowych rozwiązań warto zawsze kierować się interesem dziecka, troską o jego prawa i przyszłość, a w świecie pełnym ekranów tym bardziej rozwijać empatyczne podejście i szacunek do prywatności i ochrony ich wizerunków.
Co powinny rozważyć przedszkola, szkoły i inne placówki czy organizacje działające na rzecz dzieci, zanim opublikują wizerunki swoich podopiecznych?
Nie trzeba straszyć dzieci, szczególnie tych najmłodszych, informacjami o oszustach internetowych, kradzieży cyfrowej tożsamości i innych przykrych możliwych skutkach publikowania treści z ich udziałem. Ważne natomiast, aby wspierać je w budowaniu przekonania, że mają prawo do prywatności i decydowania o swoim wizerunku. Zdecydowanie warto też zadbać o to, by każdy dorosły miał świadomość potencjalnych konsekwencji rozpowszechniania wizerunków dzieci.
Warto, by podchodziły do kwestii rozpowszechniania wizerunku z rozwagą, a decyzje w tym zakresie poddawały analizie – biorąc pod uwagę nie tylko stronę legalną tego zagadnienia, ale także etyczną.
Co warto przemyśleć przed podjęciem decyzji o publikacji wizerunku dziecka? LISTA PYTAŃ
- W jakim celu chcecie opublikować wizerunek dziecka?
- Czy jest jakiś inny sposób, aby spełnić cel i nie publikować wizerunku?
- Co się stanie, jeśli nie zamieścicie wizerunku dziecka?
- Kto obserwuje wasz profil lub inny kanał, na którym chcecie opublikować materiały z udziałem dziecka?
- Czy macie zgodę na wykorzystanie wizerunku dziecka dobrowolnie podpisaną przez jego rodzica lub opiekuna prawnego, a w niej jasno określony cel i konkretny sposób rozpowszechniania?
- Czy dzieci nie są w żaden sposób zmuszane do bycia na zdjęciu czy filmie? Czy czują się dobrze, bezpiecznie i komfortowo z tym, że są w danej chwili fotografowane lub nagrywane?
- Czy dziecko, którego rodzic lub opiekun prawny nie wyraził zgody na publikację wizerunku, nie jest z tego powodu wykluczane z fotografowanych aktywności?
- Czy zdjęcie lub film nie przedstawia dziecka w krępującej lub intymnej dla niego sytuacji? Czy ma ono na sobie pełny ubiór (nie jest w bieliźnie, stroju kąpielowym lub nago)?
- Jak dziecko może się poczuć, widząc ten materiał w przyszłości?
- Jak na taką publikację mógłby zareagować przyszły pracodawca dziecka, co mógłby o nim pomyśleć?
- Czy ta publikacja w żaden sposób nie narusza godności dziecka, nie zawstydza go, nie ośmiesza, nie naraża na wyśmianie?
- Czy publikacja wizerunku nie naruszy prywatności dziecka? Czy nie będzie ujawniać o nim informacji, które powinny zostać poufne?
- Czy nie narazi go na kłopoty i nie wpłynie negatywnie na jego relacje z kimś?
- Jak czulibyście się, gdyby ktoś opublikował podobny materiał z waszym udziałem?
- Czy sytuacja lub wydarzenie, które fotografujecie lub nagrywacie, nie ma charakteru komercyjnego – czy nie promuje usług lub produktów jakiejś firmy lub osoby?
- Czy w waszej placówce rozmawiacie z dziećmi o bezpieczeństwie w internecie, prywatności, zaufaniu?
- Czy dzieci w waszej placówce znajdują się w trudnej sytuacji życiowej? Czy publikując ich zdjęcia lub filmy z ich udziałem na waszych profilach, nie stygmatyzujecie ich, nie nadajecie im etykiety dzieci z trudnego środowiska, z którą będą musiały iść przez życie?
- Jeśli jesteście domem dziecka, świetlicą środowiskową, działacie na rzecz dzieci z niepełnosprawnościami, czy publikacja zdjęcia z waszymi podopiecznymi nie będzie miała przykrych konsekwencji w kontekście ich przyszłości i bezpieczeństwa?
Zobacz, dlaczego w Fundacji Orange zrezygnowaliśmy z rozpowszechniania wizerunków dzieci: czytaj wpis.
Jak można inaczej podejść do publikowania zdjęć i filmów z udziałem dzieci?
Istnieje wiele sposobów umożliwiających pokazanie młodych ludzi, emocji czy cennych momentów z aktywności danej placówki bez udostępniania wizerunków dzieci w sposób możliwy do ich identyfikacji. Złotym środkiem na dzielenie się cennymi momentami może być:
- publikowanie oddających emocje zdjęć czy filmów, na których nie widać cech fizycznych dziecka pozwalających na jego identyfikację;
- publikacja treści pokazujących efekty działań dzieci, ślady ich obecności czy aktywności (np. rysunki);
- zakrycie na zdjęciu twarzy dzieci za pomocą elementów graficznych, tzw. naklejek, lub rozmycie wizerunku (tego typu zmiany najlepiej wprowadzać w programie do obróbki graficznej, nawet najprostszym, a nie przy użyciu narzędzi udostępnianych w serwisach społecznościowych. Dzięki temu zdjęcie trafia na serwer danego serwisu już w formie, która uniemożliwia identyfikację przedstawionej na nim postaci i w razie wycieku danych jej wizerunek jest bezpieczny);
- jeśli zdjęcia służą do pokazania rodzicom przebiegu zajęć i aktywności w waszej placówce, warto rozważyć publikowanie ich na zamkniętej grupie rodziców;
- pewną alternatywę stanowią zdjęcia wygenerowane przez AI, ale warto pamiętać, że także to rozwiązanie obarczone jest ryzykiem, które wynika z faktu, iż sztuczna inteligencja może bazować na danych i materiałach już opublikowanych w sieci, a efekt finalny jej pracy może łudząco przypominać realną osobę;
- warto w organizacji czy placówce ustalić wasze stanowisko i podejście do publikowania wizerunków dzieci w internecie i spisać je w Waszych standardach ochrony małoletnich. Zobacz przykład w polityce ochrony praw dzieci w Fundacji Orange.
Najcenniejsza jednak będzie rozmowa z dziećmi na temat ich prawa do decydowania o własnym wizerunku i uszanowania w tym obszarze prawa innych.
Pobierz pełną wersję poradnika [PDF]Więcej na temat praw dziecka w środowisku cyfrowym przeczytaj na podstronie: prawa dziecka.
Więcej o tym, jak być empatyczną instytucją lub organizacją: czytaj publikację „Empatyczne instytucje. Prawa dziecka jako prawa człowieka w praktyce organizacji”.
Pobierz poradnik