Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound) [1] zbadała wpływ pandemii na jakość życia młodych ludzi w wieku 18-29 lat. Wyniki badania pokazały, że tylko 37% młodych Polaków widzi przyszłość w optymistycznych barwach. Na tle wszystkich krajów unii Europejskiej uzyskaliśmy drugi najgorszy wynik.
Co wpływa na zdolność tworzenia wizji przyszłości?
Trud ostatnich doświadczeń, z jakimi przyszło się mierzyć całemu światu - takich jak pandemia, rosyjska napaść na Ukrainę, a w efekcie zachwiane poczucie bezpieczeństwa, kryzysy migracyjne, widmo nadchodzącej katastrofy klimatycznej czy spowolnienie gospodarcze, mogą wywoływać lęk i niepewność. W Polsce to zjawisko nasila się coraz bardziej.
Z kolei w opublikowanym przez Kantar Public [2] badaniu nastrojów społecznych, aż 76% Polaków uważa, że gospodarka znajduje się w kryzysie, a połowa ocenia, że w ciągu 3 lat nastąpi pogorszenie warunków życia. Natomiast w badaniu nastrojów konsumenckich, prowadzonych przez ARC Rynek i Opinia [3], aż 43% Polaków pesymistycznie zapatruje się na przyszłość - blisko 2/3 Polaków (29%) nie obawia się utraty pracy w ciągu najbliższych miesięcy, ale 64% obawia się o stabilność zarobków. Dane statystyczne nie dają powodów do optymizmu.
Czy w czasie kryzysu możliwe jest optymistyczne myślenie przyszłościowe?
W tym przypadku z pomocą przychodzi „futures literacy” [4] (z ang. alfabetyzacja przyszłości), którą UNESCO określa jako niezbędną kompetencję XXI wieku. To umiejętność traktowania przyszłości jako narzędzia do wprowadzania zmian i innowacji w teraźniejszości. Eksperci futures literacy wyjaśniają, że przyszłość stanowi jedynie swoiste wyobrażenie i nie jest niczym pewnym. Może ono jednak pomóc w identyfikacji najbardziej pożądanej wizji przyszłości, która będzie zgodna z oczekiwaniami i dzięki temu pozwoli uzyskać przewagę nad niepewnością.
Futures literacy a urbanizacja
Zastanówmy się w tym kontekście przez chwilę nad jednym z wyzwań, związanym z urbanizacją, czyli koncentrowaniu się ludności w przestrzeni miejskiej. Postępujący napływ ludności do miast sprawia, że aby zapewnić mieszkańcom właściwe warunki do ich rozwoju, należy wziąć pod uwagę wiele aspektów. Wśród nich wymienić można właściwe zaprojektowanie zabudowy mieszkalnej, dostęp do usług, transportu, a także zieleni miejskiej oraz kwestie, związane ze zrównoważonym rozwojem. W jaki sposób wyobrażamy sobie nasze miasta jako miejsce do życia i pracy za 20, 30 lat?
Refleksja nad tym pytaniem i wyobrażenie sobie tego wycinka przyszłości przyniesie wskazówki, dotyczące podjęcia odpowiednich działa w obszarach, na których należy się skoncentrować, aby polepszyć nasz dobrostan za dwie, trzy dekady. Na tej podstawie opracujemy scenariusze przyszłości, aby żyć w przestrzeni, która będzie przyjazna dla całego społeczeństwa.
Futures literacy – imagine the future!
Futures literacy podkreśla i przywraca kluczową rolę człowieka i społeczeństw, które mogą mieć wpływ na lepszą przyszłość. Z tej kompetencji może korzystać każdy z nas w celu np. planowania ścieżki edukacyjnej czy zawodowej. Jest to niezwykle ważna kompetencja z zakresu strategicznego planowania i wdrażania zmian w obszarach, które są obiektywnie ważne – . edukacji, polityki zdrowotnej czy rozwoju lokalnego.
Korzystając z zasobów, takich jak np. wymiana doświadczeń czy wiedzy, ale także kompetencji przyszłości, którymi są . pogłębione wnioskowanie, umiejętność analizy i oceny ryzyka, a także odpowiedzialne podejmowanie decyzji i postawa chęci uczenia się przez całe życie, można opracowywać scenariusze przyszłości. Są one potrzebne do tego, by być lepiej przygotowanym na ewentualne wyzwania, które nastąpią, ale także oczekiwać takiej przyszłości, w jakiej chcielibyśmy żyć. Więcej o futures literacy można przeczytać np. tutaj. Futures Literacy (unesco.org)