- Szkoła jutra powinna być miejscem twórczych działań, rozwijania talentów, kształtowania kompetencji przyszłości.
- Powinna być otwarta na mądre, ewolucyjne zmiany i spełniać oczekiwania uczniów, rodziców i nauczycieli.
- Powinna wyrównywać szanse dzieci i zapewniać dostęp do edukacji wysokiej jakości wszystkim uczniom, bez względu na status społeczny.
- Powinna być oparta na dialogu pomiędzy wszystkimi zainteresowanymi stronami.
Taką szkołę możemy zbudować wspólnie!
Jeszcze przed wybuchem epidemii COVID-19, razem z organizacjami pozarządowymi i edukacyjnymi wskazaliśmy kierunki zmian, dzięki którym nauka w szkole może być skuteczniejsza i dostosowana do potrzeb współczesnego świata. Zaproponowaliśmy model edukacji, w którym szkoła – w większym niż dotychczas stopniu – stałaby się uczestniczką życia wspólnoty lokalnej, krajowej i globalnej. A także miejscem samorealizacji zarówno nauczycielek i nauczycieli, jak i uczących się, którzy spędzają w niej znaczną część swego młodego życia. Szkoła, jaką chcemy tworzyć, to:
- szkoła kompetencji kluczowych;
- szkoła współpracy, a nie rywalizacji;
- szkoła projektów, badań i debat;
- szkoła obywatelska;
- szkoła, która decyduje o sobie;
- szkoła równych szans;
- szkoła, która wspiera uczniów i dba o dobre relacje;
- szkoła dobrze finansowana;
- szkoła nauczycieli profesjonalistów;
- szkoła bez polityki.
Teraz, po doświadczeniach ostatnich miesięcy związanych z zamknięciem placówek oświatowych z powodu pandemii, wszyscy przekonaliśmy się, jak ważna jest szkoła i co się dzieje, kiedy nie są możliwe spotkania uczniów i nauczycieli. Tak – my, nauczyciele, wiemy, że w edukacji najważniejsze są relacje. W okresie zdalnego nauczania także uczniowie i ich rodzice mogli utwierdzić się w przekonaniu, że edukacja to relacje oraz że rola nauczyciela w procesie kształcenia jest nie do przecenienia.
Technologia jako wsparcie
Komputery, internet i zasoby online na wszystkich serwerach świata (choć bardzo potrzebne, a wręcz niezbędne) nie zastąpią nauczycieli i ich bezpośrednich rozmów z uczniami. Uczenia nie utożsamiamy już z miejscem, ale z działaniem i relacjami. Bo praca nauczyciela to praca z drugim człowiekiem, ze społecznością klasową, to kontakty z rodzicami i innymi wychowawcami. Przekonaliśmy się, że technologia cyfrowa może być wsparciem dla edukacji, ale nie zastąpi edukatorów.
W czasie szkolnego lockdownu nauczyciele zrobili wszystko, aby zapewnić ciągłość kształcenia. Nie było to łatwe, ponieważ w szczytowym okresie pandemii ponad 90% populacji uczniów na całym świecie nie uczęszczało do szkoły. Ale nauczyciele zdali ten egzamin.
- Byli wybitni w tych niesamowicie trudnych i stresujących czasach. Szkoły były zamknięte, ale kształcenie odbywało się dzięki nauczycielom. Pomyślne wyjście z pandemii może nastąpić, gdy będzie oparte m.in. na szacunku do uczniów i nauczycieli – podsumował ten czas David Edwards, sekretarz generalny Education International (największej na świecie organizacji edukacyjnej, zrzeszającej ponad 30 mln pracowników edukacji z 384 związków zawodowych ze 178 krajów).
Uznając znaczenie i społeczną rolę nauczycieli, powinniśmy jako społeczeństwo nie tylko inwestować w edukację, lecz także odbudować prestiż zawodu nauczyciela. Uznanie dla zawodu i poszanowanie statusu osób, które go wykonują, jest ważne i potrzebne nie tylko samym pedagogom, ale również – przede wszystkim – uczniom. Jest ważne dla przyszłości edukacji i jakości kształcenia.
Jeśli zawód nauczyciela nie zostanie doceniony w wymiarze społecznym i finansowym, to praca w szkole nie będzie atrakcyjna dla najlepszych absolwentów studiów wyższych, a dotychczasowi pedagodzy coraz częściej będą szukali zatrudnienia poza oświatą (co już się, niestety, dzieje). W Finlandii bycie nauczycielem wiąże się z dużym prestiżem i pewnie dlatego fińscy uczniowie osiągają tak dobre wyniki w nauce.
Mówią o tym międzynarodowe badania. „Wynagrodzenia i warunki pracy są ważne dla przyciągnięcia, rozwoju i utrzymania wykwalifikowanych oraz wysokiej jakości nauczycieli oraz dyrektorów szkół” czytamy w najnowszym raporcie OECD „Education at a Glance 2020”.
Mamy moc
Nauczyciele mają niesamowitą moc. Moc wpływania na rozwój drugiego człowieka. Moc zmieniania świata; dlatego postarajmy się zapewnić im odpowiednie warunki do pracy w szkołach i – powiedzmy to jeszcze raz – odbudować prestiż wykonywanego przez nich zawodu. Edukacja musi być wreszcie uznana za fundament rozwoju naszego kraju. A wydatki państwa na edukację nie mogą być traktowane wyłącznie jako koszt.
Pewien polityk, sprawujący jeden z najwyższych urzędów w państwie, powiedział w przypływie szczerości, że edukacja to „worek bez dna”. Chcielibyśmy, żeby tego typu podejście do edukacji zostało zastąpione zrozumieniem, że każda złotówka wydana na kształcenie i na rozwój kompetencji uczniów jest inwestycją służącą rozwojowi nas wszystkich, naszego kraju. Dobrej jakości edukacja musi kosztować, ale społeczne zyski z tej inwestycji – stopa zwrotu – są warte wysokich wydatków. Potwierdzają to badania i analizy ekspertów edukacyjnych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Nie będzie szkoły przyszłości bez odbudowania prestiżu zawodu nauczyciela. Nie będzie jej także bez społecznego konsensusu wokół edukacji. Szkoła potrzebuje dialogu i potrzebuje mądrych, ewolucyjnych zmian, które nie będą uzależnione od politycznych interesów. Powinna to być szkoła, która umożliwia nabycie wiedzy, ale także ważnych umiejętności, w tym również społeczno-emocjonalnych. Która uczy myślenia, ale także uczy, jak się uczyć, co jest kluczową umiejętnością w społeczeństwie realizującym zasadę lifelong learning. Szkoła jutra powinna umożliwiać wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewniać rozwijanie talentów i w najszerszy możliwie sposób odpowiadać na indywidualne potrzeby uczniów.
Szkołę przyszłości możemy stworzyć wspólnie: my, nauczyciele, rodzice i uczniowie, korzystając ze wsparcia ekspertów edukacyjnych, bazując na wynikach badań naukowych oraz szanując autonomię edukacji i pedagogów. Wszystko jest możliwe.
Artykuł pochodzi z publikacji: Jutro w szkole. Szkoła jutra. 2020