Umiejętności techniczne, obsługa narzędzi cyfrowych to dziś ważny zasób. Ale czy wystarczą, aby w pełni korzystać z dobrodziejstw technologii w życiu codziennym i rozwijać się zawodowo? Tworząc programy edukacyjne i kursy doszkalające, warto myśleć kompleksowo i zadbać też o rozwój umiejętności społecznych ich uczestników i uczestniczek. To podejście skoncentrowane na budowaniu kompetencji przyszłości.
Transformacja cyfrowa zachodzi od wielu lat w różnych sferach życia, dotyczy codziennego funkcjonowania, edukacji, wpływa na rynek pracy. Nabrała także szybszego tempa wskutek pandemii SARS-CoV-2. Z dnia na dzień dla wielu osób niezbędna okazała się umiejętność posługiwania się narzędziami komunikacji zdalnej, zarówno w nauce, jak i w życiu zawodowym.
Kompetencje w Polsce poniżej średniej UE
Zdobywanie kompetencji cyfrowych jest konieczne, aby móc sprawniej funkcjonować w codzienności „napędzanej” rozwojem technologicznym. Te kompetencje stają się niezbędne w wielu zawodach, także niezwiązanych bezpośrednio z branżą technologiczną. Tymczasem Indeks Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego (DESI) na 2021 r. wskazuje, że mniej niż połowa polskiego społeczeństwa posiada co najmniej podstawowe kompetencje cyfrowe i na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej jesteśmy poniżej średniej.
Ponadto udział kobiet w zawodach związanych z technologiami cyfrowymi jest nadal niewielki w stosunku do liczby mężczyzn zatrudnionych na podobnych stanowiskach. Raport „Women in Digital Scoreboard” wskazuje, że w zakresie specjalistycznych umiejętności cyfrowych występują duże nierówności między kobietami i mężczyznami. Z kolei z opracowanego przez Komisję Europejską raportu „Kobiety w dziedzinie cyfrowej 2021” wynika, że udział kobiet wśród specjalistów w branży ICT w Polsce (information and communication technologies – technologie informacyjno-komunikacyjne) wynosi zaledwie 19%. Panie rzadziej wybierają również studia na kierunkach ścisłych: technicznych, inżynieryjnych i matematycznych. Spośród absolwentów wyżej wymienionych specjalizacji zaledwie 1/3 stanowią kobiety.
Kapitał ludzki to podstawa
Pracodawcy od lat zgłaszają niedobór specjalistów w branży IT. Z drugiej strony, dostępny jest szeroki wachlarz kursów umożliwiających zdobycie nowych umiejętności technicznych, począwszy od darmowych form edukacyjnych i kończąc na szkoleniach odpłatnych.
Takie kursy mogą zapewniać uczestnikom i uczestniczkom wsparcie wobec wyzwań i realiów rynku pracy. Warto, aby koncentrowały się nie tylko na nabywaniu jedynie kompetencji specjalistycznych czy technicznych, ale poprzez mentoring czy networking z osobami z branży, możliwość wspólnej realizacji zadań i inne formy rozwoju i nauki dały przestrzeń na więcej. Tym bardziej, że o zatrudnieniu kandydata decyduje nie tylko jego wiedza, ale również sprawność w zaprezentowaniu nabytych umiejętności przed przyszłym pracodawcą. Niezbędne w pracy są także umiejętności społeczne, które pozwalają na budowanie sieci społecznych, swobodną prezentację pomysłów i kompetencji w szerszym gronie, sprawniejszą komunikację, czy wreszcie współpracę (także w różnorodnych i multidyscyplinarnych zespołach). Wszystkie te umiejętności są w sytuacjach zawodowych dużym zasobem, z którego można korzystać przez lata i które wspierają poczucie satysfakcji z pracy –potrzebnej dla ogólnego dobrostanu człowieka. W tworzeniu wysokiej jakości programów edukacyjnych warto zatem uwzględniać, że umiejętności specjalistyczne czy techniczne to nie wszystko i że w połączeniu z umiejętnościami społecznymi, miękkimi dają zasób o wiele większej wartości.
Kompetencje przyszłości
W strategii na lata 2019-2024 Unia Europejska zakłada, że do 2025 r. podstawowe umiejętności cyfrowe będzie posiadało 70% dorosłych obywateli Wspólnoty. Technologia cyfrowa ma przynosić korzyści każdemu obywatelowi oraz przedsiębiorstwom. Jest to o tyle ważne, że według raportu Światowego Forum Ekonomicznego „The Future of Jobs Report 2020” automatyzacja spowoduje do 2025 r. likwidację aż 85 mln miejsc pracy na świecie. Dobra wiadomość jest taka, że w to miejsce pojawić ma się 100 mln nowych (ale zapewne wymagających innych umiejętności niż do tej pory).
Warto zatem postawić pytania: jakie umiejętności będą kluczowe w gospodarce przyszłości? O co warto zadbać, aby być konkurencyjnym na rynku i zyskać szanse na dobrą, satysfakcjonującą pracę? Wśród 15 kluczowych umiejętności związanych z rynkiem pracy wymienionych w raporcie Światowego Forum Ekonomicznego znalazły się zarówno umiejętności techniczne, takie jak sprawne korzystanie z technologii, monitoring i kontrola , projektowanie rozwiązań technologicznych, programowanie, analiza systemów i ich ocena, jak również umiejętności miękkie tj. odporność na stres, elastyczność, umiejętności przywódcze i wpływu społecznego, negocjacyjne oraz inteligencja emocjonalna .
Wymienione kompetencje są też niezbędne dla efektywnego korzystania ze zdobytych kompetencji technicznych. Środowiska, w których dzisiaj uczymy się i pracujemy są bowiem podatne na zmiany. Wymagają od ludzi m.in. elastyczności oraz zdolności do pracy w zespołach, także rozproszonych.
W katalogu umiejętności kluczowe miejsca zajmują zdolności poznawcze: krytyczne myślenie, umiejętności analityczne, innowacyjność, kompleksowe rozwiązywanie problemów, kreatywność, oryginalność i inicjatywa, aktywne uczenie się oraz strategie uczenia się, wnioskowanie, rozwiązywanie problemów, a także tworzenie idei. To dzięki nim technologia staje się narzędziem do realizacji celów. Co bardzo istotne, to właśnie dzięki nim nie musimy się obawiać, że technologia „odbierze” nam miejsca pracy.