Transformacja cyfrowa zachodzi od wielu lat, w różnych sferach życia. Dotyczy ona codziennego funkcjonowania, edukacji oraz wpływa na rynek pracy. Nabrała szybszego tempa wskutek pandemii SARS-CoV-2. Z dnia na dzień dla wielu osób niezbędna okazała się umiejętność posługiwania się narzędziami komunikacji zdalnej - zarówno w nauce, jak i w życiu zawodowym.
Kompetencje techniczne – m.in. obsługa narzędzi cyfrowych - to zatem ważny zasób. Czy wystarczą one jednak do tego, aby na co dzień w pełni korzystać z dobrodziejstw technologii i rozwijać się zawodowo? Tworząc programy edukacyjne i kursy doszkalające, warto myśleć kompleksowo i zadbać również o kompetencje społeczne ich uczestników i uczestniczek. Takie podejście skoncentrowane jest na budowaniu kompetencji przyszłości.
Kompetencje w Polsce poniżej średniej UE
Zdobywanie kompetencji cyfrowych jest konieczne do sprawnego funkcjonowania w codzienności, „napędzanej” rozwojem technologicznym. Kompetencje te stają się również niezbędne w wielu zawodach - nawet tych, niezwiązanych bezpośrednio z branżą technologiczną. Indeks Gospodarki Cyfrowej i Społeczeństwa Cyfrowego (DESI) na 2021 r. wskazuje natomiast, że mniej niż połowa polskiego społeczeństwa posiada co najmniej podstawowe kompetencje cyfrowe – znajdujemy się poniżej średniej na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej.
Ponadto, udział kobiet w zawodach, związanych z technologiami cyfrowymi, nadal jest niewielki w stosunku do liczby mężczyzn, zatrudnionych na podobnych stanowiskach. Raport „Women in Digital Scoreboard” wskazuje, że w zakresie specjalistycznych umiejętności cyfrowych, występują duże nierówności między kobietami i mężczyznami. Z kolei z raportu, opracowanego przez Komisję Europejską „Kobiety w dziedzinie cyfrowej 2021” wynika, że udział kobiet wśród specjalistów w branży ICT w Polsce (information and communication technologies – technologie informacyjno-komunikacyjne), wynosi zaledwie 19%. Panie rzadziej wybierają również studia na kierunkach ścisłych: technicznych, inżynieryjnych i matematycznych. Spośród absolwentów wyżej wymienionych specjalizacji zaledwie 1/3 stanowią kobiety.
Kapitał ludzki to podstawa
Pracodawcy od lat zgłaszają niedobór specjalistów z branży IT. Z drugiej strony, dostępny jest szeroki wachlarz kursów, umożliwiających zdobycie nowych umiejętności technicznych - począwszy od darmowych form edukacyjnych, a kończąc na odpłatnych szkoleniach. Tego typu kursy zapewniają ich uczestnikom i uczestniczkom wsparcie wobec wyzwań i realiów rynku pracy. W związku z tym powinny koncentrować się nie tylko na nabywaniu kompetencji specjalistycznych czy technicznych. Poprzez mentoring czy networking z osobami z branży, powinny umożliwiać także wspólną realizację zadań i inne formy rozwoju i nauki, które dadzą przestrzeń na więcej. O zatrudnieniu kandydata nie decyduje bowiem jedynie jego wiedza. Niezwykle ważna jest także sprawność w prezentowaniu nabytych umiejętności przed przyszłym pracodawcą.
W pracy niezbędne są także umiejętności społeczne. Pozwalają one na budowanie sieci społecznych, swobodną prezentację pomysłów i kompetencji w szerszym gronie, sprawniejszą komunikację czy współpracę (także w różnorodnych i multidyscyplinarnych zespołach). W życiu zawodowym wszystkie te umiejętności są cennym zasobem, z którego korzystać można przez lata. Wspierają one poczucie satysfakcji z pracy, wpływającej na ogólny dobrostan człowieka. W tworzeniu wysokiej jakości programów edukacyjnych warto uwzględniać zatem to, że umiejętności specjalistyczne czy kompetencje techniczne to nie wszystko. Jeśli dodamy do nich umiejętności społeczne i kompetencje miękkie, to zyskamy dużo bardziej wartościowy zasób.
Kompetencje przyszłości - jak będą wyglądały?
W strategii na lata 2019-2024, Unia Europejska zakłada, że do 2025 r. podstawowe umiejętności cyfrowe będzie posiadało 70% dorosłych obywateli Wspólnoty. Technologia cyfrowa ma przynosić korzyści każdemu obywatelowi oraz przedsiębiorstwom. Jest to o tyle ważne, że według raportu Światowego Forum Ekonomicznego - „The Future of Jobs Report 2020” - automatyzacja do 2025 r. spowoduje likwidację aż 85 mln miejsc pracy na świecie. Dobra wiadomość jest taka, że w to miejsce pojawić ma się 100 mln nowych wakatów (wymagających zapewne innych niż do tej pory umiejętności ).
Warto spytać zatem o to, jakie umiejętności będą kluczowe w gospodarce przyszłości? O co należy zadbać, aby być konkurencyjnym na rynku i zyskać szanse na dobrą, satysfakcjonującą pracę? Wśród 15 kluczowych umiejętności, związanych z rynkiem pracy (wymienionych w raporcie Światowego Forum Ekonomicznego), znalazły się zarówno umiejętności techniczne, takie jak sprawne korzystanie z technologii, monitoring i kontrola, projektowanie rozwiązań technologicznych, programowanie, analiza systemów i ich ocena, jak również umiejętności miękkie, tj. odporność na stres, elastyczność, umiejętności przywódcze i wpływu społecznego, negocjacyjne oraz inteligencja emocjonalna.
Wymienione wyżej kompetencje są również niezbędne dla efektywnego korzystania ze zdobytych kompetencji technicznych. Środowiska, w których dzisiaj uczymy się i pracujemy są bowiem podatne na zmiany. Wymagają od ludzi m.in. elastyczności oraz zdolności do pracy w zespołach, także tych rozproszonych. W katalogu umiejętności kluczowe miejsca zajmują zdolności poznawcze: krytyczne myślenie, myślenie analityczne, innowacyjność, umiejętność rozwiązywania problemów, kreatywność, oryginalność i inicjatywa, aktywne uczenie się oraz strategie uczenia się, wnioskowanie, rozwiązywanie problemów, a także tworzenie idei. To dzięki nim technologia staje się narzędziem do realizacji celów. Co ważne, to właśnie dzięki nim nie musimy obawiać się, że technologia „odbierze” nam miejsca pracy.