„Dzieci rodzą się ze skrzydłami, nauczyciele pomagają im je rozwinąć” - tymi słowami Janusza Korczaka możemy podsumować ideę konkursu Nauczyciel Jutr@, który współtworzymy z Głosem Nauczycielskim. Już po raz trzeci, czekamy na zgłoszenia nauczycielek i nauczycieli, którzy mają odwagę uczyć inaczej.
Inicjatywa ta towarzyszy wyborom Nauczyciela Roku. Natomiast nagrodą w konkursie Nauczyciel Jutr@ jest wizyta studyjna w Finlandii. O swoich wrażeniach, dotyczących fińskiego systemu edukacji, opowiada Aldona Rumińska-Szalska – laureatka poprzedniej edycji konkursu. W tym roku zgłoszenia konkursowe przyjmujemy do 10 września. Serdecznie zapraszamy!
Współcześni nauczyciele - zadania i wyzwania
Zawód nauczyciela to łączenie wielu ról w jednej osobie. To ogromna odpowiedzialność, ale także duże wyzwanie - zwłaszcza, że żyjemy w wymagających czasach. Jesteśmy świadkami szybkiego rozwoju technologii i ogólnego pędu ludzkości. Uczestniczymy w rzeczywistości, która nieustannie się zmienia. W takiej atmosferze trudniej jest zadbać o rzeczywiste relacje.
Nauczyciele i nauczycielki mają obecnie bardzo trudne zadanie. W relacjach z uczniami i uczennicami muszą „rywalizować” ze smartfonem, a przekazywana przez nich wiedza „konkuruje” z wiadomościami i newsami z internetu. Nauczycielski autorytet może być wystawiony na próbę przez cyfrowe informatory, które przecież „wiedzą wszystko” i mogą znacznie szybciej odpowiadać nawet na najtrudniejsze i najmniej wygodne pytania. Ta pozornie idealna sytuacja w rzeczywistości stanowi pułapkę dla obu stron.
Nauczanie a nowe technologie
Czy w takim razie technologie pomagają czy szkodzą w nauczaniu? Umiejętnie wykorzystane, mogą być ogromnym wsparciem. Jednak ich zastosowanie nie powinno być celem samym w sobie - mają one jedynie służyć edukacji.
Pamiętajmy o tym, że nauczyciel to drugi człowiek - widzimy go i odbieramy – ze wszystkimi jego emocjami, cennym powołaniem i wsparciem. Kluczowa w tej przeciwwadze jest zatem dobra relacja na linii nauczyciel-uczeń oraz odpowiednie podejście, którego nie da się zastąpić urządzeniami czy sztuczną inteligencją.
Nauczyciel Jutr@
Odpowiednia relacja ma ogromny wpływ na proces nauczania. Z tego powodu, w naszym konkursie poszukujemy osób, które na pierwszym miejscu stawiają potrzeby swoich uczniów i uczennic, które podążają za ich zainteresowaniami, a współpracę z nimi opierają na partnerskiej relacji. Nierzadko nauczyciel czy nauczycielka sami uczą się od swoich uczniów – taka otwartość to szansa na dialog, wzajemne zrozumienie i rozwijanie swoich kompetencji.
Nauczyciel Jutr@ nie musi być obeznany z nowinkami technologicznymi. Istotne, żeby miał odwagę poznawać cyfrowy świat, by być bliżej uczniów i lepiej rozumieć ich rzeczywistość. Pomocne będzie tu dążenie do podnoszenia swoich kompetencji medialnych, informacyjnych i cyfrowych, a także korzystanie z technologii lub e-zasobów edukacyjnych, dzięki którym możliwe będzie prowadzenie ciekawszych i inspirujących lekcji oraz zaangażowanie młodych w ich przebieg.
Nauczyciel Jutr@ - zeszłoroczna laureatka
W zeszłym roku, podczas drugiej edycji, jury konkursu wybrało 10 osób nominowanych i spośród nich laureatkę - Aldonę Rumińską- Szalską ze Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 105 w Krakowie im. L. Wawrzyńskiej.
Pani Aldona na co dzień pracuje jako pedagożka wspomagająca z uczniami z niepełnosprawnościami. W swojej pracy koncentruje się na szczególnych potrzebach uczniów. Najważniejsze jest dla niej, aby uczeń mógł udowodnić sobie swoją sprawczość, użyteczność, umiejętność, talent, aby był wielkim w swoich oczach i porównywał się przede wszystkim z samym sobą. Uważa też, że w pracy z uczniami o różnych potrzebach (emocjonalnych, fizycznych, umysłowych) ważne są niejednorodne metody terapeutyczne – dlatego ciągle się rozwija i próbuje tego, co nowe. Podkreśla jednak, że dąży do zachowania równowagi między metodami tradycyjnymi, a tymi, które uwzględniają nowe technologie.
Mówi, że jako humanistka z krwi i kości, prowadziła ze sobą walkę, aby zacząć wplatać nowe technologie w proces edukacyjny. Momentem zwrotnym było dla niej nauczanie zdalne. Wtedy postanowiła wyjść poza wygodną strefę komfortu. Do zmiany zmotywowali ją także uczniowie - zauważyła bowiem, że intensywnie korzystają z urządzeń cyfrowych, a czas spędzają głównie na grach. Chciała, by poznali bardziej praktyczną i kreatywną stronę technologii. Udało się – teraz tworzą quizy, puzzle, graficzne zagadki, rebusy czy komiksy. Uczą też tego swoich kolegów i rodziców.
Nagrodą dla Nauczycielki Jutr@ była wizyta studyjna w Finlandii i poznanie jednego z najlepiej ocenianych systemów edukacyjnych na świecie. Tegoroczny wyjazd miał miejsce w maju. Dla naszej laureatki była to szansa, aby sprawdzić, co powoduje, że o fińskim systemie edukacji mówi się tak dobrze. Najważniejsza była jednak możliwość zebrania inspiracji i pomysłów do pracy – tak, by było jeszcze lepiej. Pani Aldona, wspaniała Nauczycielka Jutr@ 2022, wspólnie z częścią naszego zespołu odwiedziła szkoły i rozmawiała o edukacji z ekspertami i uczniami oraz zbierała cenne inspiracje.
Minęło kilka tygodni od powrotu z Finlandii. Pani Aldona chętnie opowiedziała mi o swoich doświadczeniach, obserwacjach i samym systemie edukacji.
Czym zaskoczyła Panią fińska szkoła?
Aldona Rumińska-Szalska: Sztuką prostoty, brakiem nadmiaru materiału, przeznaczonego do realizacji treści edukacyjnych, ale przede wszystkim znaczącą autonomią nauczycieli w zakresie nauczania. Nauczyciel, jako kierownik lekcji, decyduje, ile czasu przeznaczy na realizację danych treści programowych. Z relacji jednej z uczennic wynikało, że jeden temat może być omawiany aż 8-10 godzin (!), aż do opanowania ważnych umiejętności. Brak presji czasu oraz brak przymusu w zakresie bezwzględnej realizacji danych treści programowych, sprzyja komfortowi pracy wszystkich podmiotów procesu edukacyjnego. Brak instytucji kontrolujących, monitorujących pracę szkół, to kolejne, wzbudzające zainteresowanie zjawisko, występujące w fińskim systemie oświaty.
Zaskoczeniem było także głębokie wzajemne zaufanie społeczne, wyraźne także w szkolnej przestrzeni. Wolnostojące rowery uczniów ukazują ważną cechę osobowości fińskiej społeczności. Ponadto, niezabezpieczone i wolno wiszące narzędzia warsztatowe w klasopracowniach podkreślają zaufanie nauczycieli do uczniów oraz przekonanie, co do ich odpowiedzialności.
Warto zwrócić uwagę na brak funkcjonowania w systemie szkolnictwa fińskiego praktyk korepetycji, które są zbędne, ze względu na zadowalające efekty kształcenia oraz niewielką ilość zabiegów, diagnozujących wiedzę i umiejętności uczniów.
Ciekawość budzą również interesujące rozwiązania architektoniczne szkoły, znajdującej się ogólnie na jednym poziomie. Myślę tu o „otwieranych ścianach” na przykład hal sportowych i sal widowiskowych, które dowodzą o praktycyzmie i dobrym zagospodarowaniu szkolnej przestrzeni.
Czym różni się nasz system edukacji i jak Pani sądzi – dlaczego? Czy my tak „nie potrafimy” czy po prostu jest nam trudno?
Aldona Rumińska-Szalska: My również potrafimy dobrze uczyć, kreatywnie przekazywać wiedzę, realizujemy mnóstwo wielomodalnych projektów, rozwijających wszelkie kompetencje uczniów i ich potencjał. Jesteśmy odważni w twórczym, nowatorskim edukowaniu i wychowywaniu młodego człowieka. Tym możemy się dzielić z innymi i choć tego aż tak się od nas nie oczekuje, to jednak czynimy to z zapałem i zaangażowaniem. Nasi uczniowie o złożonych problemach zdrowotnych i edukacyjnych osiągają znaczące sukcesy w nauce i postępy w indywidualnym rozwoju. Dajemy uczniom czas, tak cenny i „ponadczasowy”.
Bardzo trudno jest jednak przebić się przez mur niemocy, która jest efektem zewnętrznych obostrzeń - sztywnych, niekiedy nieuzasadnionych praktycznie wytycznych. Znany nam biurokratyzm jest obcy w fińskiej szkole. „Żywy papier”, notatka, indywidualna refleksja nauczyciela przemawia głośniej i wyraźniej niż wyszlifowany dokument, odłożony do szuflady. To ważny klucz w dogodnej i godnej edukacji. Naszemu społeczeństwu brakuje wiary w nauczyciela – jako fachowca, ale przede wszystkim Człowieka, z czym wiąże się szacunek i poważanie.
Co Panią zainspirowało? Czy chciałaby Pani wykorzystać w swojej pracy pomysły zaczerpnięte z tych odwiedzin? A może już to Pani się udało?
Aldona Rumińska-Szalska: Być może droga współpracy pomiędzy krajami, wzajemna wymiana doświadczeń będzie dobrą, nową praktyką! Na ten moment myślę, że „edukacja podłogowa”, ciekawie zagospodarowany fragment ścian, schodów, sufitu, drzwi, byłby twórczym początkiem większych i szerszych działań. Warto pomyśleć o miejscu, wentylującym nasze emocje, czyli „kabinie wyciszeń” – taka własna mikro przestrzeń!