„Raport otwarcia: MegaMisja” zawiera dane o stanie świetlic w szkołach podstawowych w Polsce oraz wyniki badania sondażowego wśród 200 wychowawców świetlic w kraju. Jakie warunki panują na świetlicach szkolnych, jakie aktywności podejmują dzieci i czy jest w nich przestrzeń na edukację? Raport stanowi podstawę merytoryczną przygotowania programu edukacyjnego MegaMisja.
Streszczenie raportu:
- Z funkcjonujących w Polsce 12 744 publicznych i niepublicznych szkół podstawowych w 9708 (76,17%) placówkach są świetlice szkolne.
- Występują bardzo duże różnice między gminami miejskimi i wiejskimi – w gminach miejskich szkoły są znacznie większe i niemal we wszystkich (91%) są świetlice, podczas gdy najgorsza sytuacja pod tym względem panuje w gminach rolniczych (50% placówek ze świetlicami szkolnymi) i wiejskich (44%).
- Ze świetlic korzysta najczęściej kilkudziesięciu uczniów. W najmniejszym stopniu są używane świetlice „małomiejskie”, w największym zaś – świetlice „wielkomiejskie”.
- Główne problemy polskich świetlic to zbyt mała powierzchnia pomieszczeń w stosunku do liczby przebywających dzieci i wynikający z tego hałas oraz brak ogólnych standardów dotyczących wyposażenia.
- Świetlice szkolne pełnią dwie główne funkcje – są swoistą przechowalnią dzieci i miejscem odrabiania prac domowych. Zabawa z kolegami i koleżankami oraz odrabianie prac domowych to codzienne formy aktywności uczniów w ponad 90% świetlic.
- W szkołach uczniowie i nauczyciele mogą korzystać z komputerów z dostępem Internetu, choć najczęściej niewielka liczba tych urządzeń uniemożliwia swobodne ich użycie poza zajęciami lekcyjnymi, jednocześnie w szkołach brakuje technologii mobilnych.
- W 49% świetlic szkolnych znajduje się przynajmniej jeden komputer stacjonarny, w 31% – co najmniej jeden laptop, w 26% – rzutnik multimedialny. Im większy ośrodek miejski, tym lepiej wyposażona świetlica szkolna.
- Zawód wychowawcy świetlicy szkolnej jest profesją niemal całkowicie sfeminizowaną – aż 90% osób pracujących w świetlicach to kobiety, głównie między trzydziestym a pięćdziesiątym rokiem życia. Wychowawcy to przeważnie osoby korzystające z technologii cyfrowych, choć – jak się wydaje – przede wszystkim na użytek prywatny. Ważnym problemem jest niski status społeczny wychowawców świetlic, którzy często się skarżą, że są traktowani gorzej niż nauczyciele przedmiotowi przez rodziców, przełożonych, nauczycieli i decydentów.
- Można zaobserwować dwie skrajne opinie nauczycieli na temat nowoczesnych technologii i ich wykorzystania w dydaktyce – przekonanie o ich dużym potencjale edukacyjnym i przekonanie o ich szkodliwości. Zdaniem 97% wychowawców świetlicy, nowe technologie są szansą, aby uczynić naukę ciekawszą i łatwiejszą.
- Jednocześnie 93% osób pracujących w świetlicach szkolnych twierdzi, że technologie cyfrowe należy wprowadzać w ograniczony zakresie i z umiarem, 80% zaś postrzega technologie cyfrowe jako zagrożenie dla bezpieczeństwa dzieci.
- Sami wychowawcy świetlicy nie biorą pod uwagę możliwości wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w szerszym zakresie niż tylko na swoje potrzeby. Jeśli w ogóle widzą pole regularnego korzystania z technologii cyfrowych w szkole, to głównie na zajęciach pozalekcyjnych.
- Ze względu na zróżnicowanie systemów edukacyjnych na świecie, nie można wskazać placówek w Europie czy w Stanach Zjednoczonych, które byłyby odpowiednikami polskich świetlic. Problem opieki nad uczniami po lekcjach jest jednak marginalizowany w większości państw – brakuje systemowego wsparcia w zakresie przyjęcia jednolitych zasad zapewniania opieki i udzielania przez państwo pomocy finansowej.
- Jest widoczny zmieniający się charakter cyfrowego wykluczenia, mniej istotny staje się bowiem brak dostępności sprzętu czy Internetu, wzrasta zaś wykluczenie cyfrowe przejawiające się w formie interakcji w sieci – biernym konsumpcjonizmie. Zadaniem edukacji cyfrowej powinno być zniechęcenie do biernej konsumpcji w sieci i zainspirowanie do rozwijania kreatywności również w świecie cyfrowym.