Wizerunek podlega ochronie prawnej. Jest to zarówno dobro osobiste, jak dana osobowa. Warto, aby dorośli posługiwali się wizerunkami dzieci szczególnie ostrożnie i odpowiedzialnie.
Wizerunek osoby fizycznej nie został zdefiniowany w prawie polskim. Aby ustalić, co kryje się pod tym pojęciem, należy oprzeć się na definicjach prezentowanych przez doktrynę i orzecznictwo sądów. Wbrew powszechnemu przekonaniu wizerunek człowieka to coś więcej niż jego głowa czy twarz. To obraz danej osoby (czyli różne cechy fizyczne składające się na jej wygląd, w tym zarówno twarz, jak i np. charakterystyczna sylwetka), który został w jakiś sposób utrwalony (na zdjęciu, w filmie itp.). Wizerunek pozwala rozpoznać człowieka i go zindywidualizować. Według niektórych poglądów prezentowanych przez polskie sądy w ramy wizerunku można włączyć również elementy dodatkowe, takie jak ubiór, okulary czy fryzura.
Rozpowszechnianie wizerunku - oznacza różne formy jego publicznego udostępniania, co powoduje, że dociera on do nieograniczonego kręgu odbiorców, którzy mogą się z nim zapoznać. Chodzi np. o publikowanie wizerunku w mediach społecznościowych, na stronach internetowych, plakatach czy ulotkach. Nie ma znaczenia, czy takie rozpowszechnianie wiąże się z osiąganiem korzyści finansowych czy służy innym celom, takim jak promocja działań prowadzonych przez daną organizację pozarządową, klub sportowy, szkołę czy przedszkole.
Wizerunek jest dobrem osobistym, podlega zatem ochronie na podstawie przepisów zawartych w Kodeksie cywilnym1. Jest to prawo niemajątkowe, niezbywalne, przysługujące każdej osobie. Rozpowszechnianie wizerunku bez zgody może skutkować roszczeniami cywilnymi z tytułu naruszenia dóbr osobistych. Zgodnie z prawem ten, kogo dobra osobiste naruszono, może żądać zaprzestania naruszenia (np. usunięcia zdjęcia z sieci), usunięcia jego skutków (np. złożenia oświadczenia zawierającego przeprosiny), a także zadośćuczynienia i naprawienia wyrządzonej w ten sposób szkody.
Rozpowszechnienie wizerunku danej osoby (a więc i publikacja w internecie) co do zasady wymaga jej zgody – kwestie te zostały również uregulowane w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych2.
Wizerunek jest jedną z danych osobowych i podlega ochronie na podstawie przepisów zawartych w RODO3 oraz Ustawie o ochronie danych osobowych4. Przetwarzanie danych osobowych w postaci wizerunku to jego rozpowszechnianie (np. publikowanie w mediach społecznościowych), ale również m.in. utrwalanie (np. robienie zdjęcia), przechowywanie (np. na dysku komputera) czy modyfikowanie (np. wygładzanie twarzy za pomocą aplikacji). Jak wynika z RODO, na osobie przetwarzającej ciążą obowiązki informacyjne oraz zawiązane z zapewnieniem bezpieczeństwa przetwarzanym danym.
W motywie 38 RODO podkreślono, że szczególnej ochrony danych osobowych wymagają dzieci, gdyż mogą one być mniej świadome ryzyka, konsekwencji, zabezpieczeń i praw przysługujących im w związku z przetwarzaniem danych osobowych. W motywie 58 znalazła się wytyczna nakazująca w przypadku przetwarzania danych dziecka stosowanie jasnych i prostych komunikatów, które umożliwiają bez trudu zrozumienie ich treści również przez dziecko.
- !!! W przypadku dziecka istotną rolę ochronną pełnią również przepisy zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym5. Rodzicom przysługuje władza rodzicielska, która powinna być wykonywana zgodnie z określonymi zasadami. W imieniu dzieci zgody na rozpowszechnianie wizerunku udzielają ich rodzice lub opiekunowie prawni. Nie mają oni jednak nieograniczonego prawa dysponowania wizerunkiem swojego potomstwa. Ich obowiązkiem jest wychowywanie dziecka z poszanowaniem jego godności i prawa, z dbałością o jego jak najlepszy interes. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wskazuje, że rodzice przed powzięciem ważnych decyzji dotyczących swoich podopiecznych powinni ich wysłuchać (biorąc pod uwagę m.in. stopień dojrzałości dziecka6) i w miarę możliwości uwzględnić rozsądne życzenia. W praktyce może to oznaczać konieczność konsultacji z dzieckiem faktu publikacji jego wizerunku lub wyrażenia zgody na rozpowszechnianie.
Jak powinna być skonstruowana zgoda na rozpowszechnianie wizerunku dziecka?
Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku dziecka powinna:
- być wyrażona w sposób dobrowolny, rodzic/opiekun prawny nie może być przymuszany do jej wyrażenia;
- być jak najbardziej precyzyjna i przejrzysta;
- wskazywać cel wykorzystania wizerunku, np. promocja działalności organizacji lub placówki, kampania społeczna;
- wskazywać szczegółowy sposób wykorzystywania wizerunku, np. publikacja na profilu w mediach społecznościowych (przy uściśleniu w jakich serwisach), publikacja na stronie internetowej organizacji;
- określać warunki wykorzystania wizerunku, np. zdjęcie będzie podpisane imieniem dziecka lub opatrzone komentarzem, zdjęcie będzie kadrowane, zdjęcie będzie poddane edycji;
- być napisana zrozumiałym językiem zarówno dla rodzica, jak i starszego dziecka;
- być wyrażona na rzecz konkretnego podmiotu;
- dotyczyć oznaczonego czasu;
- mieć charakter uprzedni, tj. być wyrażona przed opublikowaniem zdjęcia/nagrania.
Tego typu dokument może mieć dowolną formę, ale należy pamiętać, że dla celów dowodowych najlepiej, żeby został w jakiś sposób utrwalony – pisemnie, w formie elektronicznej, np. e-mail, SMS. Nie można też zakazać wycofania zgody i należy być przygotowanym np.na usunięcie zdjęcia z profilu w mediach społecznościowych.
Czy zgoda na rozpowszechnianie wizerunku jest zawsze potrzebna?
Rozpowszechnianie wizerunku osoby stanowiącej jedynie szczegół takiej całości, jak zgromadzenie, krajobraz, impreza publiczna, nie wymaga zgody. Jeżeli wizerunek jest jedynie elementem zdjęcia, stanowi jego małą część, której usunięcie nie zmieniłoby przedmiotu i charakteru tego, co jest pokazane, zgodnie z obowiązującymi przepisami nie ma potrzeby uzyskiwania zgody na jego publikowanie. Jeżeli zatem zdjęcie z określonego wydarzenia (np. imprezy sportowej, pikniku szkolnego czy warsztatów) będzie miało na celu przedstawienie danego wydarzenia, a jego uczestnicy nie będą elementem dominującym ujęcia, fotografia zostanie wykonana bez zbliżeń na daną postać czy małą grupę osób, to można oprzeć się na powyższym wyłączeniu.
Jednocześnie należy zawsze pamiętać, że pomimo braku konieczności pozyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku w takim przypadku, jeżeli uwidocznioną na zdjęciu osobę można zidentyfikować, wizerunek będzie stanowił daną osobową i niezbędne będzie stosowanie w tym zakresie regulacji dotyczących przetwarzania danych osobowych.
Pobierz poradnik