Rodzaje zaburzeń informacyjnych:
Dezinformacja to fałszywe, zmanipulowane lub wyrwane z kontekstu informacje, rozpowszechniane w sposób świadomy przez osoby, które mają złe intencje i chcą w negatywny sposób wpłynąć na zachowanie lub decyzje odbiorców. Dezinformacja może być realizowana za pomocą różnych narzędzi.
Najczęściej używane to:
• fake newsy,
• manipulacja treścią,
• podawanie prawdziwych faktów w fałszywym lub zmanipulowanym kontekście,
• tworzenie fałszywych stron internetowych, dokumentów, fałszywych „person” (nieistniejących osób, funkcjonujących wyłącznie w sieci) lub organizacji.
Misinformacja (ang. misinformation) – mylne informacje, rozpowszechniane bez złej intencji, często nieświadomie, np. nieintencyjny błąd autora tekstu, niewłaściwie opublikowane zdjęcia, fałszywe łączenie faktów, podawanie dalej nieprawdziwych informacji w przekonaniu, że są one prawdziwe.
Na przykład: kiedy dziennikarz nieświadomie popełni błąd w artykule, mamy do czynienia z misinformacją, a nie dezinformacją.
To ważne rozróżnienie!
Złośliwe użycie informacji (ang. malinformation) – udostępnianie prawdziwych informacji w celu dokonania szkody, np. niektóre przecieki wykradzionej korespondencji prywatnej, część mowy nienawiści.
Podatność na dezinformację
Nie każdy jest tak samo podatny na dezinformację. Wpływa na to głównie styl poznawczy konkretnego człowieka.
Odporność na dezinformację wzmacnia:
- krytyczne i analityczne myślenie,
- potrzeba oparcia opinii na dowodach,
- otwartość intelektualna,
- znajomość mechanizmów dezinformacyjnych.
Wysoka podatność na dezinformację wiąże się z:
- dogmatyzmem,
- wiarą w zjawiska oparte na iluzji (telepatia, magia etc.),
- fundamentalizmem religijnym,
- wysokim poziomem nieufności do systemu społeczno-politycznego,
- niskim poziomem zaufania do tradycyjnych mediów,
- poglądami politycznymi (dotychczasowe badania wskazują na wyższą podatność
- wśród osób o poglądach konserwatywnych, ale wymaga to dalszych ustaleń),
- wiekiem (im osoba starsza, tym bardziej podatna na dezinformację).
Mechanizmy i narzędzia dezinformacji:
- Fake newsy – klasyczne fałszywe informacje, zawierające nieprawdziwe fakty.
- Manipulacja: treścią informacji, kontekstem, fotografią, sugerowanym czasem wydarzenia, emocjami (stosowanie języka manipulacji emocjonalnej, języka polaryzacyjnego), stosowanie błędów logicznych, wybiórcze prezentowanie danych.
- Tworzenie anonimowych portali rozpowszechniających nieprawdziwe informacje.
- Wykorzystywanie trolli, botów i cyborgów.
- Sztuczne generowanie reakcji w sieci, albo przez kupno tych reakcji na komercyjnych stronach internetowych, albo przez stworzenie siatki sterowanych kont.
- Podszywanie się pod prawdziwe osoby/podmioty.
- Tworzenie fałszywych person (nieistniejących osób, które w sieci tworzą swój wizerunek sugerując, że istnieją naprawdę).
- Stosowanie deep fake`ów (to materiał video z taką obróbką dźwięku i obrazu, której celem jest utworzenie fałszywych obrazów i/lub dźwięków, przy użyciu technik z zakresu sztucznej inteligencji).
- Tworzenie rozbudowanych, fałszywych teorii, nazywanych spiskowymi, w których prawdziwe informacje przeplatają się z fake newsami, manipulacjami i niepotwierdzonymi domysłami.
Celem akcji dezinformacyjnych zawsze jest wprowadzenie w błąd, spowodowanie powstania obrazu świata niezgodnego z rzeczywistością i wywołanie określonych efektów w postaci:
- podejmowania przez odbiorcę błędnych decyzji,
- wytworzenia konkretnego poglądu,
- podjęcia konkretnego działania lub – przeciwnie – zaniechania działania.