Nadużywanie ekranów przez dzieci i młodzież - Fundacja Orange
Pomiń nawigację

Strefa wiedzy

Nadużywanie ekranów przez dzieci i młodzież

Jak sobie radzić z problemem – poradnik dla nauczycielek, nauczycieli i rodziców

Ostatnie lata, szczególnie czas pandemii coraz mocniej wzbudzają pytania o ilość i jakość czasu, który dzieci i młodzież spędzają przy ekranach. Opiekunowie są stawiani przed dylematami, na ile pozwalać dzieciom na korzystanie ze sprzętu – biorąc pod uwagę zdrowie i balans między światem offline i online, ale jednocześnie potrzebę dziecka do pozostawania w kontakcie z rówieśnikami czy po prostu do atrakcyjnej rozrywki w internecie.

Zapraszamy do lektury poradnika, który powstał właśnie z potrzeby na odpowiedzenie na te zagadnienia. Pokazujemy w nim na czym polega problem i jaka jest jego skala, jakie są skutki intensywnego korzystania z ekranów i czym jest nadużywanie ekranów, ale również skupiamy się na przeciwdziałaniu – profilaktyce i tym, jak reagować na nadużywanie przez dziecko ekranów.

Cały poradnik można pobrać jako PDF, a skróconą wersję możecie przeczytać również na tej stronie.

Pobierz poradnik

Problem

W tym rozdziale skupiamy się na wskazaniu problemu, ale także próbujemy odpowiedzieć na pytanie, jakie są objawy nadużywania sieci.

W czym problem?

Ze smartfonów, tabletów, laptopów czy stacjonarnych komputerów korzystają praktycznie wszystkie dzieci w wieku szkolnym. Internet jest dla nich codzienną i naturalną przestrzenią, w której mają dostęp do informacji, wiedzy, rozrywki, gdzie toczy się ich życie rówieśnicze.

Nie ulega wątpliwości, że internet ma dla dzieci i młodzieży rosnące znaczenie i poświęcają mu coraz więcej uwagi i czasu. Ma to swoje plusy i minusy. Szczególnie wyraźnie obserwujemy je w czasie pandemii. Z jednej strony ekrany umożliwiły młodym ludziom w czasie izolacji zdalną naukę, rozrywkę, zapewniały ciągłość kontaktów rówieśniczych. Z drugiej zintensyfikowany dostęp do sieci to zwiększone ryzyko kontaktu ze szkodliwymi treściami, podejmowania ryzykownych zachowań czy w końcu ryzyko zachwiania zdrowej równowagi pomiędzy czasem spędzanym przed ekranem a aktywnościami offline. W tym kontekście specjaliści mówią o zjawisku problemowego używania internetu (PUI), o problemie nadużywania ekranów czy nawet o uzależnienia od nich.

 

 

Kiedy problem?

Długie godziny spędzane przez ekranem nie są wystarczającym parametrem dla stwierdzenia problemu nadużywania. Żeby mówić o nim, z dużym prawdopodobieństwem spełnione powinny być dwie zasadnicze przesłanki:

  1. Czas spędzany przez dziecko przed ekranem wymyka się spod kontroli.
  2. Czas spędzany przez dziecko w sieci negatywnie wpływa na jego funkcjonowanie.

Na potrzeby diagnozowania problemu u dzieci, jak również badania jego skali, wyróżnia się  następujące symptomy nadużywania sieci:

  1. Zaabsorbowanie internetem.
  2. Zwiększanie ilości czasu spędzanego online w celu osiągnięcia satysfakcji.
  3. Brak kontroli nad spędzaniem czasu w internecie.
  4. Doświadczanie uczucia przygnębienia, niepokoju lub rozdrażnienia w momencie ograniczenia dostępu do Internetu.
  5. Nieumiejętność planowania czasu przeznaczonego na przebywanie w sieci.
  6. Problemy społeczne i osobiste w związku z silnym zaangażowaniem w aktywności online.
  7. Okłamywanie bliskich osób w celu ukrycia zaabsorbowania internetem.
  8. Internet staje się ucieczką od trudności, problemów, przykrych stanów emocjonalnych.

Skala problemu

Badania pokazują, że poważne problemy z nadużywaniem internetu ma około 1% dzieci w Polsce, a grupę podwyższonego ryzyka stanowi kilkanaście procent badanych.

Diagnoza

Intensywne korzystanie z internetu może prowadzić do uzależnienia. Czego dotyczy uzależnienie? Jakie może mieć skutki długotrwałe korzystanie z internetu?

Skutki intensywnego korzystania z ekranów

Intensywne korzystanie z internetu przez dzieci i młodzież czy też intensywne granie w gry może prowadzić do uzależnienia. Jeżeli nawet diagnoza nie jest tak poważna, to w dalszym ciągu długotrwała ekspozycja na ekrany niesie za sobą szereg innych negatywnych dla rozwoju i zdrowia dziecka konsekwencji, takich jak:

    Wady postawy

    W dużej mierze są one związane z używaniem ekranów – zbyt dużą ilością czasu w pozycji siedzącej i niedostateczną aktywnością ruchową.

    Zaburzenia motoryki małej

    Wodzenie palcem po ekranie czy operowanie kontrolerami mogą wpływać u najmłodszych na zaburzenia w obrębie prawidłowego rozwoju i funkcjonowania nadgarstków, dłoni i palców.

    Problemy ze wzrokiem

    Coraz częściej stwierdzaną przez badaczy konsekwencją nadużywania ekranów są problemy ze wzrokiem – suche oczy, zaburzenia widzenia.

    Problemy ze snem

    Mózg stymulowany wieczorem światłem tabletu czy telefonu nie potrafi prawidłowo wejść w cykl snu. Wpływa to negatywnie na jakość odpoczynku i regenerację organizmu dziecka.

    Problemy z koncentracją uwagi

    Rozwijający się mózg dziecka stymulowany przez ekrany przyzwyczaja się do tego rodzaju  intensywnych bodźców, a co za tym idzie, nie umie skupić się na mniej dynamicznych treściach offline.

    Agresja, lęki

    Ekrany wywołują emocje, za które odpowiada specjalna struktura w mózgu zwana ciałem migdałowatym. Ze względu na niedojrzałość układu nerwowego dzieci i młodzież nie zawsze są w stanie opanować silnych emocji, których doświadczają podczas korzystania z urządzeń ekranowych.

    Trudności w relacjach społecznych

    Intensywne korzystanie z ekranów może negatywnie wpływać na interakcje dziecka z innymi osobami i zaburzać procesy nabywania przez nie kompetencji społecznych. W konsekwencji dzieci z trudnościami relacyjnymi w jeszcze większym stopniu zwracają się w stronę ekranów.

    Niechęć do systematycznych aktywności offline

    Mózg z łatwością przyzwyczaja się do atrakcyjnych, mocnych bodźców związanych z korzystaniem przez dziecko z internetu. Dzieci tracą zainteresowanie zajęciami, które wymagają systematycznej pracy, a nagroda z nimi związana jest odroczona.

Nadużywanie sieci, czyli czego?

Zwykło się mówić o problemowym korzystaniu dziecka z sieci, jednak internet to medium z szerokim wachlarzem zastosowań, a zagrożenie nadużywaniem dotyczy zazwyczaj konkretnego obszaru aktywności online. Najczęściej problem ten dotyczy następujących aktywności:

    Granie

    Gry odpowiednio dobrane do wieku dziecka mogą nie tylko zapewnić mu dobrą rozrywkę, ale też mieć pozytywny wpływ na jego rozwój. Granie w gry sieciowe z rówieśnikami jest też formą podtrzymania – tak ważnych dla młodzieży – kontaktów. Okazało się to szczególnie pozytywne w czasie izolacji związanej z pandemią. Jednak dzieci korzystają z gier często poza kontrolą rodziców, bez ograniczeń czasowych. Kiedy grają w gry niedostosowane do ich wieku i robią to zbyt intensywnie, może to stanowić dla nich poważne zagrożenie. Obok kontaktu z nieodpowiednimi treściami, doświadczaniem emocji, na które dziecko nie jest gotowe, poważnym zagrożeniem jest uzależnienie.

    Serwisy społecznościowe i komunikacyjne

    Z serwisów społecznościowych i komunikacyjnych korzystają regularnie praktycznie wszyscy nastolatkowie. Mają oni zazwyczaj profile w kilku serwisach, takich jak: Instagram, TikTok, Facebook, Messenger, WhatsApp, Snapchat itp. Pomimo że usługi te dostępne są regulaminowo dla użytkowników 13+, to korzystają z nich również młodsze dzieci. Korzystanie z tego typu usług zabiera dzieciom codziennie nawet po kilka godzin. Intensywne korzystanie z mediów społecznościowych wiąże się czasem wręcz z poczuciem wewnętrznego przymusu ciągłego sprawdzania nowych treści, opisywanym jako zjawisko FOMO (ang. Fear of Missing Out), czyli strach przed wypadnięciem z obiegu, przed tym, że nie jest się „na bieżąco” z tym, co dzieje się w social media.

    Oglądanie filmów

    Znacząca część zasobów Internetu to filmy. Największą popularnością wśród dzieci i młodzieży cieszą się materiały udostępniane w serwisie YouTube przez popularnych nadawców (youtuberów). Duża część z nich to pozytywne treści, inne neutralne, część uznać należy za szkodliwe. Niezależnie od oceny materiałów filmowych, ich oglądanie jest jedną z bardziej popularnych, czasem nadmiarowych, aktywności dzieci i młodzieży online. Z potencjalnym zagrożeniem nadużywania ekranów wiąże się również intensywne korzystanie przez dzieci i młodzież z platform udostępniających online filmy, seriale i programy takich jak Netflix czy HBO.

    Pornografia

    Oglądanie filmów pornograficznych zalicza się do jednej z kilku wiodących aktywności online zagrażających uzależnieniem. Problem w znaczącym stopniu dotyczy dzieci i młodzieży – materiały pornograficzne są w internecie łatwo dostępne. Kontakt z nimi ma 43% osób w wieku 11-18 lat (18% co najmniej raz w tygodniu). Warto wiedzieć, że młodzi często nie poszukują treści pornograficznych w sieci „sami z siebie”, ale trafiają na nie przez przypadek. Jednak warto zwrócić szczególną uwagę, kiedy te poszukiwania są intencjonalne.

Nadużywanie jak góra lodowa

Objawy, czyli intensywne korzystanie z sieci i wynikające z tego kłopoty są wierzchołkiem góry lodowej. Warto jednak w pełni zrozumieć przyczynę problemu – zobaczyć, co kryje się pod powierzchnią. Są to często bardzo złożone powody danego zachowania dzieci i młodzieży. Choć przyczyny u poszczególnych osób są różne, można ogólnie powiedzieć, że intensywne korzystanie z sieci związane jest zazwyczaj z sytuacją życiową dziecka – złymi relacjami z otoczeniem, nierozwiązanymi problemami, traumatycznymi doświadczeniami, wysokim poziomem stresu, niezaspokojonymi potrzebami na gruncie rodzinnym czy rówieśniczym. Dla takiego dziecka internet staje się łatwą formą ucieczki, kompensacji. Nie rozwiązuje to jednak problemu, a wiąże się dodatkowo z zagrożeniem nadużywania sieci.

Analiza wielu przypadków problemowego korzystania przez dzieci z sieci pozwala wyodrębnić katalog czynników ryzyka. Ich znajomość zarówno ułatwia zauważenie problemu, jak i zapobieganie mu.

Czynniki ryzyka:

  • złe relacje w rodzinie (brak uwagi, czasu, uznania, nadmierne oczekiwania ze strony rodziców i innych członków rodziny)
  • kłopoty rodzinne (konflikty rodziców, śmierć w rodzinie itp.),
  • wymagające sytuacje życiowe (zmiana środowiska, zawód miłosny itp.),
  • problemy rówieśnicze (izolacja, przemoc rówieśnicza, problem z nawiązywaniem relacji),
  • kłopoty szkolne (złe wyniki w nauce, problemy z przyswajaniem wiedzy),
  • nuda,
  • brak zasad korzystania z sieci.

Czynniki chroniące:

  • uważni, zaangażowani rodzice i rodzina,
  • dobre relacje rówieśnicze,
  • zaspokojone potrzeby emocjonalne,
  • zainteresowania, hobby,
  • zintegrowane, przyjazne środowisko szkolne,
  • ustalone zasady korzystania z sieci.

 

Przeciwdziałanie

Zobacz, jakie mamy rekomendacje dla szkół i rodziców, aby zapobiegać nadużywaniu sieci. Prezentujemy również wskazówki, jak reagować, gdy problem zaistnieje.

Profilaktyka – rekomendacje

Świadomość skali i wagi problemu nadużywania sieci przez dzieci, jego złożoności, a zarazem znajomość czynników sprzyjających zapobieganiu problemowi pozwala na sformułowanie wskazówek dla szkół i rodziców, których realizacja przyczyni się do ochrony najmłodszych przed problematycznym używaniem internetu.

Wskazówki dla szkół

  • Prowadzenie diagnozy problemów i zagrożeń w szkole z uwzględnieniem nadużywania sieci.
  • Prowadzenie zajęć profilaktycznych na wszystkich poziomach nauczania poświęconych bezpieczeństwu w sieci, ze szczególnym uwzględnieniem problemu nadużywania ekranów (zaznajomienie uczniów ze specyfiką problemu, symptomami, sposobami reagowania).
  • Zaplanowanie, obok profilaktyki uniwersalnej kierowanej do wszystkich uczniów, działań o charakterze profilaktyki selektywnej, kierowanej do uczniów z grupy podwyższonego ryzyka, oraz profilaktyki celowej adresowanej do uczniów ze zdiagnozowanym problemowym korzystaniem z sieci.
  • Ograniczanie w szkole czynników ryzyka, takich jak konflikty rówieśnicze, poprzez budowanie pozytywnej atmosfery sprzyjającej wartościowym relacjom zarówno w klasie, jak i całej szkole.
  • Regularne podnoszenie kompetencji personelu szkolnego w zakresie zagrożeń online dla dzieci.
  • Podnoszenie kompetencji cyfrowych kadry pedagogicznej.
  • Ustalenie procedury reagowania na przypadki problemowego korzystania z sieci przez uczniów.
  • Włączanie rodziców w dbałość o pozytywną atmosferę w szkole i rozwiązywanie problemów społeczności szkolnej i poszczególnych uczniów.
  • Edukacja rodziców w zakresie zapobiegania, rozpoznawania i reagowania na problem nadużywania ekranów przez dzieci.
  • Promowanie wśród dzieci i rodziców ustalania zasad korzystania z ekranów w domu.

Wskazówki dla rodziców

  • Rozmowy z dzieckiem na temat bezpiecznego i zrównoważonego korzystania z urządzeń elektronicznych oraz interesowanie się aktywnościami dziecka online.
  • Przekazywanie dziecku wiedzy na temat problemu nadużywania sieci – jego symptomów, mechanizmów i konsekwencji.
  • Wprowadzanie zasad korzystania z urządzeń ekranowych w domu.
  • Rozwijanie i wzmacnianie umiejętności psychospołecznych dziecka, takich jak podejmowanie decyzji, radzenie sobie ze stresem czy korzystanie ze wsparcia społecznego.
  • Wspieranie dziecka w trudnościach i stresujących sytuacjach.
  • Obserwowanie dziecka pod względem potencjalnych problemów, a w przypadku doznanych przez nie krzywd lub niepowodzeń – wspieranie go i udzielanie mu pomocy.
  • Modelowanie zachowań dziecka poprzez odpowiedzialne i zrównoważone korzystanie z nowych technologii, przestrzeganie zasad związanych z korzystaniem z urządzeń ekranowych.
  • Dbałość o odpowiednią ilość snu dziecka i czasu spędzanego na świeżym powietrzu.
  • Stosowanie w przypadku młodszych dzieci programów filtrujących treści i regulujących czas poświęcany na korzystanie z ekranów.
  • Stwarzanie warunków do rozwijania przez dzieci pasji i zainteresowań. Dbanie o różnorodność aktywności i zabaw.
  • Reagowanie na symptomy nadużywania sieci przez dziecko.

 

Domowe zasady ekranowe

Skuteczna profilaktyka problemowego korzystania z internetu przez dzieci i młodzież wymaga zaangażowania w ten proces ich rodziców i opiekunów. Jedną z propozycji regulowania na gruncie rodzinnym zasad korzystania z sieci są Domowe Zasady Ekranowe. Ich ustalenie i konsekwentne stosowanie pomaga w zachowaniu równowagi pomiędzy czasem online i offline i w efekcie ogranicza ryzyko nadużywania ekranów, a jednocześnie pozwala na wygospodarowanie czasu na relacje rodzinne oraz niezbędny dla prawidłowego rozwoju dziecka ruch i sen.

Domowe zasady ekranowe i granice związane z używaniem technologii warto ustalać wspólnie, angażując wszystkich członków rodziny. Ważne, żeby taka rozmowa odbywała się w spokojnej atmosferze, nie w trakcie konfliktowej sytuacji czy ważnych przeżyć rodzinnych i aby każdy mógł być wysłuchany. Warto nie oceniać, a pytać dziecko, co jest dla niego ważne (np. w graniu w gry), co lubi, co mu się podoba w danym filmiku, materiale, grze, czy innej cyfrowej aktywności, a jakich unika. To ważne, żeby zrozumieć wzajemne potrzeby i znajdować rozwiązania, które będą do zaakceptowania dla wszystkich.

    Limity na ekrany

    Nie zaleca się udostępniania urządzeń ekranowych dzieciom poniżej 2. roku życia. Wyjątkiem mogą być rozmowy wideo podtrzymujące relacje z bliskimi. Starsze dzieci powinny korzystać z  ekranów zgodnie z ustalonymi limitami czasowymi. Czas korzystania dzieci w wieku 2-5 lat nie powinien przekraczać godziny dziennie. W przypadku dzieci w wieku wczesnoszkolnym nie zaleca się przekraczania limitu dwóch godzin. W przypadku nastolatków czas ten może być dłuższy – ważne, żeby jego ustaleniu towarzyszyła rozmowa dotycząca potrzeb, planowanych aktywności dziecka oraz żeby ustalone limity zapewniały realną równowagę i pozostawiały nastolatkowi czas na aktywności bez ekranów. W toku rodzinnego ustalania limitów na ekrany warto, żeby również rodzice przyjrzeli się sobie i otworzyli się na usłyszenie od innych domowników, czy aby nie korzystają z ekranów zbyt intensywnie, i ewentualne zagospodarowanie takiego komunikatu – niekoniecznie w formie limitów czasowych, ale np. zasady niekorzystania z ekranów jakiś czas po powrocie do domu z pracy czy np. w określonych porach dnia w weekendy.


    Przed snem bez ekranów

    Wszyscy ludzie, a dzieci i młodzież szczególnie, potrzebują odpowiedniej dawki snu dla prawidłowego rozwoju i regeneracji organizmu. Uznaje się, że dzieci do 2. roku życia potrzebują około
    11 − 17 godzin snu na dobę (wliczając drzemki), dzieci w wieku 2-5 lat – około 10 − 14 godzin, a te w wieku wczesnoszkolnym od 9 do 12 godzin. Natomiast nastolatki, aby odpowiednio zregenerować siły, potrzebują minimalnie 8-10 godzin snu.Ważnym parametrem snu, obok długości, jest jego jakość. Okazuje się tymczasem, że korzystanie przed snem z urządzeń ekranowych negatywnie wpływa zarówno na proces zasypiania, jak i jakość snu. Dzieje się tak, gdyż niebieskie światło ekranów smartfonów czy tabletów odbierane jest przez mózg jako światło dzienne, co zaburza wydzielanie melatoniny – hormonu odpowiedzialnego za proces zasypiania i dobry przebieg snu. Zaleca się więc nieużywanie ekranów co najmniej godzinę przez snem. Zasada ta szczególnie dotyczy młodszych dzieci, ale jest korzystna również dla młodzieży i starszych domowników.

    W sypialni bez ekranów

    Urządzenia ekranowe trzymane czy ładowane w nocy w pokoju, w którym śpi dziecko, mogą je rozpraszać poprzez pokusę skorzystania z sieci, alerty dźwiękowe, wibracje czy rozświetlanie się ekranu. Z roku na rok rośnie odsetek dzieci, które sięgają po ekrany w nocy nawet kilkakrotnie. Warto więc rozważyć zostawianie mobilnych urządzeń ekranowych na czas snu poza sypialnią. Zasada ta będzie sprzyjała lepszej jakości życia również dorosłych domowników. Jeśli telefon pełni funkcję budzika, można go zastąpić tradycyjnym zegarem.

    Posiłki bez ekranów

    Korzystanie z ekranów podczas posiłków wpływa negatywnie na rodzinne relacje oraz może być szkodliwe dla zdrowia dziecka. Mózg skoncentrowany na ekranach nie odnotowuje jakości jedzenia
    oraz nie komunikuje w porę stanu sytości. Niezdrowe jest również ustalanie z dzieckiem czasu ekranowego zaraz po jedzeniu, gdyż może to powodować pośpiech w spożywaniu posiłku. Dobrą zasadą jest więc niekorzystanie z urządzeń ekranowych podczas posiłków oraz bezpośrednio po wstaniu od stołu.

    Razem bez ekranów

    Obok czasu bez ekranów podczas posiłków warto ustalić listę aktywności rodzinnych, którym nie towarzyszą urządzenia ekranowe – czas na rozmowy, gry, wspólne spacery. Pozwala to na niezwykle
    ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka i funkcjonowania rodziny realny, uważny, wolny od cyfrowego rozproszenia kontakt pomiędzy domownikami. Dobrym pomysłem jest modyfikowanie tej zasady w zależności od okoliczności, np. ustalanie podczas wyjazdów wakacyjnych aktywności, którym nie towarzyszą ekrany.

    Wspólne miejsce na smartfony

    Wspólne miejsce, w którym domownicy trzymają i ładują telefony, sprzyja skutecznemu ograniczaniu czasu ekranowego. Dodatkowo zapobiega to ciągłemu noszeniu telefonu przy sobie, co może
    mieć negatywny wpływ na zdrowie.

    Czas na ruch

    Aktywności online potrafią zabierać dużo czasu i poprzez swoją atrakcyjność demotywować do czynności ruchowych. Tymczasem ruch, w miarę możliwości na świeżym powietrzu, może być nie tylko dobrą okazją do realizowania relacji rodzinnych i rówieśniczych, ale jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju dziecka. Uznaje się, że dzieci do 2. r.ż. potrzebują około 3 godz. ruchu dziennie, dzieci starsze minimum 1 godz. Jednocześnie aktywności ruchowe zaspokajają u dziecka potrzebę kontaktu z rówieśnikami, potrzebę uznania, dają możliwość współpracy, rywalizacji, powodują, że dziecko w mniejszym stopniu będzie szukało zaspokajania tych potrzeb online. Ważne, aby ustalać jako zasadę zestaw aktywności ruchowych dziecka, dbając przy tym o ich atrakcyjność i różnorodność.

    Tylko odpowiednie treści

    Obok czasu poświęcanego przez dziecko na korzystanie z ekranów bardzo ważne jest to, z jakich treści korzysta. Treści niedostosowane do wieku dziecka mogą mieć negatywny wpływ na jego samopoczucie i rozwój. Rodzice młodszych dzieci powinni nie tylko ustalać z nimi, z jakich treści mogą korzystać, ale też kontrolować dostęp do zasobów sieci poprzez towarzyszenie dziecku przed ekranem oraz stosowanie programów kontroli rodzicielskiej, które dają możliwość ograniczenia treści jedynie do tych pozytywnych i dostosowanych do wieku odbiorcy i blokują dostęp do treści szkodliwych, jak przemoc czy pornografia. Wraz z dorastaniem dziecka programy kontroli rodzicielskiej tracą na zastosowaniu, jednak w dalszym ciągu ważne jest ustalanie z dziećmi, z jakich treści korzystają, dbanie o to, żeby gry, filmy, aplikacje były odpowiednie do ich wieku i wrażliwości, promowanie treści pozytywnych i wartościowych.

    W drodze bez ekranów

    Korzystanie z urządzeń ekranowych w ruchu pieszym i drogowym jest coraz częstszą przyczyną wypadków. Ważne więc, żeby dla bezpieczeństwa dzieci i wszystkich domowników ustalać zasady niekorzystania z urządzeń ekranowych podczas przemieszczania się pieszo, jazdy na rowerze, hulajnodze, rolkach itp. Osoby dorosłe powinny się ponadto zobowiązać do bezwzględnego niesięgania po telefon podczas prowadzenia samochodu.

    Ekran nie jest nagroda ani karą

    Karanie odcinaniem dziecku dostępu do ekranów lub nagradzanie poprzez dostęp czy wydłużanie dziecku czasu na korzystanie z sieci nadaje urządzeniom ekranowym szczególną rangę i sprzyja uzależnieniu. W wielu rodzinach karanie i nagradzanie ekranami stanowi metodę wychowawczą. Warto jej zaniechać i ustalić w gronie rodzinnym zmianę tej praktyki.

    Dbamy o prywatność

    Co prawda dbałość o prywatność nie przekłada się w oczywisty sposób na zrównoważone korzystanie z ekranów, jednak wobec ogromnej popularności serwisów społecznościowych, gier online i innych serwisów, w których dzieci dysponują swoimi danymi i wizerunkiem, ważne, aby zgodzie na korzystanie z nich przez dzieci towarzyszyły rozmowy, a za nimi zasady dotyczące ochrony wizerunku, uważne dysponowanie prywatnymi informacjami oraz szczególna uważność w kontaktach z nieznajomymi osobami.

Dbaj o zdrowe nawyki cyfrowe od najmłodszych lat. Gdzie szukać wsparcia?

  • Skorzystaj z materiałów poradnikowych dla rodziców i nauczycieli w strefie wiedzy na https://fundacja.orange.pl/strefa-wiedzy
  • Zadbaj o zdrowe nawyki cyfrowe już u najmłodszych uczniów. Zgłoś szkołę do „MegaMisji”. To darmowy program dla klas 1-3, w którym dzieci uczą się, jak zachować cyfrowy balans, jakie treści można publikować w sieci, jak chronić prywatność i dbać o internetowe maniery. Więcej: www.fundacja.orange.pll/nasze-programy/megamisja
  • Pobierz darmową grę edukacyjną MegaMisja z Psotnikiem dla dzieci w wieku 6–9 lat. Tu w zabawie z uroczym Psotnikiem dzieci mogą nauczyć się kilku ważnych zasad bezpieczeństwa w internecie. Pobierz w App Store (iOS) lub z Google Play (Android).
  • Co roku na początku lutego weź udział w edukacyjnych inicjatywach z okazji Dnia Bezpiecznego Internetu Więcej: www.dbi.pl
  • Skorzystaj z infolinii Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę
    • 800 100 100 – telefon dla rodziców i nauczycieli w sprawie bezpieczeństwa dzieci.
    • 116 111 – telefon zaufania dla dzieci i młodzieży.

Jak reagować?

Nadużywanie internetu przez dziecko jest problemem, który bez reakcji ze strony otoczenia może narastać i prowadzić do poważnych konsekwencji. Ważne jest reagowanie – nie tylko rodziców, ale też kadry szkolnej, gdy zauważą symptomy nadużywania sieci, takie jak niewyspanie, zmęczenie, rozkojarzenie, zaniedbywanie obowiązków szkolnych, pogarszające się relacje rówieśnicze.

    Jak rozmawiać z dzieckiem?

    Zarówno ewentualna rozmowa z uczniem w szkole na temat jego problemów, jak i rozmowa rodziców z dzieckiem jest kluczowym krokiem na drodze do rozwiązania problemu. Ważne, żeby była spokojna, empatyczna, przeprowadzona w sprzyjających warunkach. Należy nazwać w niej problem, określić, co niepokojącego obserwujemy w zachowaniu dziecka. Pokazać mu swoją perspektywę, ale też wysłuchać dziecko, nie zamykać się na to, co ma do powiedzenia. Jeżeli bagatelizuje problem, to należy wskazać na zmiany jego zachowania i związek tej sytuacji z korzystaniem z sieci. Ustalanie przyczyn problemu W rozmowie z dzieckiem warto zdiagnozować przyczyny intensywnego korzystania z sieci, ustalić, w jakich sytuacjach sięga po internet i jaką rolę ekrany pełnią w jego codzienności, co sprawia mu największą przyjemność, czy sięga po ekrany, kiedy jest smutne albo złe. Jeżeli w relacji dziecka pojawiają się głębsze przyczyny problemu (Internet jako rozładowanie stresu, ucieczka od problemów, odpowiedź na deficyty relacyjne itp.) ważne, żeby je usłyszeć, próbować zrozumieć.

    Plan naprawczy

    W zależności od intensywności korzystania przez dziecko z sieci oraz związanych z tym konsekwencji możliwe są różne scenariusze pomocy. W skrajnych sytuacjach, kiedy zagrożone jest zdrowie dziecka lub kiedy inne środki zaradcze nie przynoszą skutku, konieczne może być zdecydowane przerwanie kontaktu z ekranami – cyfrowy detoks – i dopiero po jakimś czasie stopniowe, kontrolowane przywracanie ich do aktywności dziecka. W takich przypadkach konieczne okazać się może zewnętrzne, specjalistyczne wsparcie. Podobnie jak w sytuacjach głębszych przyczyn nadużywania sieci, z którymi rodzice nie potrafią sobie samodzielnie poradzić. W większości sytuacji wystarczy jednak ograniczenie dostępu dziecka do ekranów przy jednoczesnym zapewnieniu mu atrakcyjnej, adekwatnej do jego potrzeb alternatywy. W poszukiwanie takich działań offline warto włączać dziecko – ustalić wspólnie, co może je zaangażować, sprawić mu satysfakcję, zastąpić ulubione aktywności online.

    Zasady i monitoring

    Poprawa funkcjonowania dziecka mierzącego się z problemem nadużywania sieci wymaga zaangażowania i konsekwencji zarówno od niego, jak i jego dorosłego otoczenia – rodziców, opiekunów. Ważne, żeby proponowane dziecku w alternatywie do działań online aktywności bez ekranów – czas z rodziną, rówieśnikami, zajęcia pozaszkolne, treningi sportowe itp. – nie były rozwiązaniem doraźnym, ale długotrwałym. Istotne, żeby nowe regulacje – limitowany czas ekranowy, treści online, z których dziecko korzysta, zajęcia offline itp. były ustalane jako zasady, których dziecko zobowiązuje się przestrzegać. Rolą rodziców i opiekunów jest stały monitoring funkcjonowania dziecka na drodze wychodzenia z problemu nadużywania sieci – kontrolowanie, czy ustalenia i zasady działają, czy są respektowane przez dziecko, szukanie przyczyn ewentualnych problemów i pomysłów na ich rozwiązanie.

6.04 rusza nabór szkół do MegaMisji i #SuperKoderów! Dowiedz się więcej o naszych programach
MegaMisja#SuperKoderzy

Materiał powstał przy merytorycznym wsparciu Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę


Pobierz poradnik